Niedobór jodu w diecie jest pierwszą przyczyną powiększenia tarczycy (powszechnie nazywanego wolem) na świecie¹. Zgodnie z danymi szacunkowymi problemem niedoboru jodu na świecie jest dotkniętych 0,7 miliarda osób.

Jak rozpoznać wole?

Wole powstaje, kiedy gruczoł tarczowy próbuje skompensować niedobór jodu i związaną z tym niską i (lub) niedostateczną produkcję hormonów tarczycowych. W tym procesie obserwuje się stopniowe powiększanie gruczołu¹.

Osoba z bardzo powiększoną tarczycą może mieć problemy z przełykaniem i oddychaniem³.

Amerykańskie Towarzystwo Endokrynologii Klinicznej (AACE, American Association of Clinical Endocrinologists) zaleca wykonywanie samobadania szyi w celu wykluczenia ewentualnego powiększenia tarczycy⁴.

Prosta klasyfikacja wizualna może być jednak niedokładna — głównie z powodu możliwości popełnienia błędu przez człowieka i różnic w budowie anatomicznej (np. umięśniona szyja może przykrywać powiększoną tarczycę) — i w żaden sposób nie powinna zastępować diagnostyki prowadzonej przez lekarza.

Jak rozpoznać guzek tarczycy?

Guzki tarczycy to nieprawidłowe struktury tkankowe powstające w gruczole tarczowym⁵. U niektórych osób może pojawić się jeden, a u innych wiele guzków⁵. Guzki tarczycy to stosunkowo częsty problem, ponieważ u prawie połowy z nas pojawi się co najmniej jeden guzek przed ukończeniem 60 roku życia⁵. Podobnie jak w przypadku wola, tworzenie guzków tarczycy może wynikać z niedoboru jodu w diecie⁶.

Guzki tarczycy widoczne w badaniu izotopowym tarczycy z użyciem jodu I¹³³ klasyfikuje się jako gorące, ciepłe lub zimne. Jeśli guzek nie wychwytuje jodu, wtedy w obrazie jest widoczny jako zmiana „zimna”. Guzki wychwytujące jod będą ciemniejsze i są nazywane zmianami „gorącymi”. Około 85% guzków ma cechy zmian zimnych, 10% ciepłych, a 5% gorących. Z tego 85% guzków zimnych ma cechy zmian łagodnych (nienowotworowych), podobnie jak 90% i 95%, odpowiednio guzków ciepłych i gorących⁷.

Początkowo większość guzków tarczycy nie powoduje zauważalnych objawów⁶. Często też pozostają bez rozpoznania, aż do momentu następnego rutynowego badania lekarskiego lub badań obrazowych, takich jak tomografia komputerowa (TK) lub USG szyi wykonywanych z innych przyczyn⁶. W miarę powiększania się guzki mogą powodować następujące objawy (chociaż jest to rzadko obserwowane):

• trudności lub ból podczas przełykania⁶,
• trudności w oddychaniu⁶,
• chrypka⁶,
• objawy nadczynności tarczycy⁶.

W przypadku wystąpienia trudności w oddychaniu należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem. Jeśli uważasz, że w twojej tarczycy utworzył się guzek, możesz wykonać samodzielne badanie szyi zgodnie z zaleceniami Amerykańskiego Towarzystwa Endokrynologii Klinicznej⁴. Co nie powinno jednak zastąpić konsultacji z lekarzem

Rozpoznanie i leczenie

Po prostym badaniu fizykalnym wykonywanym przez lekarza, od pacjenta jest pobierana próbka krwi, żeby sprawdzić, czy stężenie TSH we krwi jest wystarczające¹. Hormon ten wskazuje, czy praca tarczycy jest prawidłowa. Badanie ultrasonograficzne (USG) szyi wykonuje się, aby określić rzeczywistą wielkość guzków i samej tarczycy¹. Badanie to jest całkowicie bezbolesne. Do innych metod oceny guzków należą badanie izotopowe (scyntygrafia) i biopsja cienkoigłowa¹.

Jak leczy się wole i guzki?

Nie każde wole i guzek wymagają leczenia³. W zależności od rodzaju i wielkości zmiany niekiedy wymagają tylko regularnego monitorowania. Ogólnie wyróżniamy trzy metody leczenia, a wybór terapii zależy od choroby rozpoznanej u danego pacjenta. Z kolei głównym celem leczenia jest zmniejszenie wielkości tarczycy i guzków.

Leczenie farmakologiczne

W przypadku wola i guzków rozwijających się na tle niedoboru jodu stosuje się suplementację tego pierwiastka¹. Jeżeli wole powstały w przebiegu choroby Hashimoto, a u pacjenta stwierdza się niedoczynność tarczycy, w leczeniu podaje się preparaty normalizujące stężenie hormonów tarczycy we krwi¹. Kiedy wolu i guzkom towarzyszy nadczynność tarczycy (np. w przypadku guzków gorących), pacjentowi przepisuje się dodatkowe leki^1,7.

Leczenie radiojodem

Radiojod podaje się jednorazowo w postaci kapsułki. Izotop przedostaje się z krwi do tarczycy, gdzie zostaje zmagazynowany, a emitując promieniowanie krótkie, powoduje zmniejszenie narządu³.

Leczenie operacyjne

Jedną z metod leczenia guzków tarczycy jest operacyjne usunięcie całego narządu. Częściowe lub całkowite usunięcie tarczycy stosuje się na przykład w leczeniu wola lub guzków, kiedy zmiany te wywołują u pacjenta znaczny dyskomfort. Po zabiegu pacjent wymaga leczenia substytucyjnego, które zastępuje produkcję hormonów tarczycy³.

Bez względu na rodzaj leczenia — i również w ramach profilaktyki zaburzeń czynności tarczycy — zawsze należy pamiętać o właściwej podaży jodu w diecie.

GL-NONE-00102

Data opracowania: Luty 2022 r.