CHOROBY TARCZYCY A PŁODNOŚĆ

Hormony tarczycy współdziałają z innymi hormonami, głównie płciowymi¹. Prawidłowa czynność gruczołu tarczowego lub adekwatne leczenie substytucyjne są niezbędne z punktu widzenia owulacji, implantacji komórki jajowej i utrzymania zdrowej ciąży¹.

O problemach z tarczycą i płodności

Niepłodność mogą powodować różne czynniki, do których zalicza się również suboptymalną czynność tarczycy, szczególnie jeśli choroba tarczycy występuje rodzinnie¹. Jeśli zatem pacjent przyjmuje właściwe leczenie, a tarczyca jest jedyną przyczyną niepłodności, problemy te powinny ustąpić¹.

Poznaj fakty

Hormony tarczycy współdziałają z innymi hormonami, głównie płciowymi¹. Właściwa ilość hormonów tarczycy jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania jąder u mężczyzn i jajników u kobiet, co jest niezbędne, aby zachować płodność¹. Nadmierna (nadczynność) lub niedostateczna (niedoczynność) ilość hormonów tarczycy może niekorzystnie wpływać na płodność mężczyzny i kobiety¹. Optymalna czynność tarczycy jest nie tylko korzystna dla zdrowia rodziców, ale również niezbędna dla zdrowia dziecka². Suboptymalne stężenia hormonów tarczycy powodują problemy z płodnością, zwiększają ryzyko poronienia, są przyczyną porodu przedwczesnego i innych powikłań, a także mogą zakłócać rozwój mózgu u płodu, co obserwuje się również w niedoczynności tarczycy². Niepłodność męska jest odpowiedzialna za jedną trzecią przypadków niemożności zajścia w ciążę w parze, podczas gdy jedna trzecia przypadków dotyczy kobiet. W pozostałych przypadkach występują problemy dotyczące zarówno mężczyzny jak i kobiety lub też przyczyna jest niemożliwa do określenia³.

Jeśli kobieta przez ponad rok nieskutecznie próbuje zajść w ciążę, powinna poprosić lekarza o sprawdzenie stężenia hormonów tarczycy przed zastosowaniem innych procedur medycznych³. Ponadto jeśli tarczyca jest przyczyną niepłodności, osiągnięcie kontroli hormonalnej może pomóc w przywróceniu płodności i zmniejszeniu ryzyka rozwoju powikłań zdrowotnych¹.

W pierwszej kolejności należy wykonać proste badanie krwi, które pozwoli oznaczyć stężenie hormonów (tyroksyna i trijodotyronina) wydzielanych przez tarczycę⁴. Na podstawie wyników badania lekarz będzie mógł szybko określić, czy u pacjenta występuje niedoczynność lub nadczynność tarczycy.

Czynność tarczycy należy sprawdzić u:

• kobiet nieskutecznie próbujących zajść w ciążę przez dłużej niż 12 miesięcy³,
• kobiet z wywiadem dwóch lub większej liczby poronień³,
• kobiet z nieregularnymi cyklami miesiączkowymi³,
• osób z wywiadem rodzinnymi niepłodności³,
• mężczyzn z małą ilością plemników w nasieniu lub z zaburzeniami funkcji jąder, gruczołu krokowego lub z zaburzeniami seksualnymi w wywiadzie³.

Jak hormony tarczycy wpływają na płodność u mężczyzn?

Obecnie uważa się, że hormony tarczycy, w przypadku których wcześniej nie wskazywano wpływu na płodność mężczyzn, odgrywają ważną rolę na przykład w produkcji plemników¹. Dobra wiadomość jest taka, że skorygowanie tych zaburzeń potencjalnie pozwala przywrócić płodność u mężczyzn¹.

Nadczynna tarczyca

Stan, w którym tarczyca wytwarza i wydziela nadmierną ilość hormonów do krwiobiegu nazywamy nadczynnością⁴. Przyczyn nadczynności tarczycy u mężczyzn może być wiele, w tym choroba Gravesa i Basedowa, przedawkowanie preparatów zawierających hormony tarczycy podawanych z powodu niedoczynności oraz obecność guzków lub zapalenia tarczycy⁴. Przyspieszenie metabolizmu sprawia, że nadczynność tarczycy może powodować wiele różnych objawów, w tym takie, które często są mylone z nerwowością wynikającą ze stresu⁴.

Jeśli zatem masz problemy z płodnością, a także niektóre z objawów nadczynności tarczycy (jest mało prawdopodobne, abyś doświadczył wszystkich), powinieneś porozmawiać na temat ewentualnej choroby tarczycy ze swoim lekarzem, zwłaszcza jeśli masz w rodzinie przypadki tego typu zaburzeń⁴.

Niedoczynna tarczyca

Jeśli tarczyca nie wytwarza wystarczającej ilości hormonów, taki stan nazywamy niedoczynnością⁵. Do najczęstszych przyczyn niedoczynności tarczycy należą niedobór jodu, a w regionach, w których niedobór jodu występuje rzadko zapalenie tarczycy typu Hashimoto. Jest to choroba autoimmunologiczna, która stopniowo niszczy gruczoł tarczowy⁵. U osób z niedoczynnością tarczycy obserwuje się spowolnienie metabolizmu. Słaba czynność tarczycy jest często związana z obniżeniem libido i zaburzeniami erekcji. Ponadto niekorzystnie wpływa na produkcję i budowę plemników — co może prowadzić do rozwoju niepłodności¹.

Jeśli masz problemy z płodnością i stwierdzasz u siebie niektóre objawy niedoczynności tarczycy, porozmawiaj o tym z lekarzem.

Jak hormony tarczycy wpływają na płodność u kobiet?

Hormony tarczycy współdziałają z żeńskimi hormonami płciowymi, estrogenem i progesteronem, co pozwala utrzymać prawidłową czynność jajników i zapewnić dojrzewanie komórki jajowej (oocytu)¹. Jeśli tarczyca wydziela zbyt dużo (nadczynność) lub zbyt mało (niedoczynność) hormonów, równowaga hormonów płciowych może być zaburzona¹, co skutkuje rozwojem związanych z tarczycą problemów z płodnością, jak zaburzenia owulacji, nieregularne miesiączki lub zmniejszenie płodności¹. W związku z tym, że choroby tarczycy są częstymi zaburzeniami endokrynologicznymi obserwowanymi u kobiet w wieku rozrodczym, w przypadku problemów z zajściem w ciążę należy w pierwszej kolejności sprawdzić czynność tarczycy, zwłaszcza u kobiet, u których przypadki tego typu schorzeń występują rodzinnie⁴.

Nadczynna tarczyca

Nadczynność tarczycy dziesięć razy częściej występuje u kobiet niż u mężczyzn⁶ i może powodować problemy nie tylko z zajściem, ale i z utrzymaniem ciąży¹. Jeśli tarczyca wydziela zbyt dużo hormonów do krwiobiegu, taki stan nazywa się nadczynnością⁴. Najczęstszą przyczyną nadczynności tarczycy u kobiet jest autoimmunologiczna choroba Gravesa i Basedowa, w której własne przeciwciała omyłkowo atakują komórki tarczycy, pobudzając je do nadmiernej produkcji hormonów⁴. Niezdrowa utrata masy ciała również może zmniejszać szanse na zajście w ciążę³.

Jeśli przyczyną niepłodności jest nadczynność tarczycy, właściwe leczenie pozwalające osiągnąć optymalne stężenie hormonu tyreotropowego (TSH; który pobudza tarczycę do wytwarzania hormonów) zazwyczaj rozwiązuje ten problem¹. Kobiety z prawidłowym stężeniem TSH i utrzymującymi się problemami z zajściem w ciążę powinny skonsultować się z endokrynologiem specjalizującym się w zaburzeniach płodności.

Niedoczynna tarczyca

Kobiety z wywiadem występowania chorób tarczycy lub zaburzeń autoimmunologicznych w rodzinie mają zwiększone ryzyko rozwoju niedoczynności tarczycy⁷. Jeśli zatem tarczyca wytwarza zbyt mało hormonów, stężenie TSH wzrasta w celu uzupełnienia niedoboru. Podwyższone stężenie TSH obserwuje się u około 5% kobiet w ciąży⁸.

U kobiet z niedoczynnością tarczycy mogą występować rzadkie i skąpe krwawienia miesięczne czy też brak lub nieregularne cykle wynikające z problemów z owulacją¹. Częstość występowania autoimmunologicznej choroby tarczycy jest większa u kobiet z zespołem policystycznych jajników (PCOS, polycystic ovarian syndrome), tj. schorzeniem związanym z tworzeniem torbieli jajnikowych i potencjalną niepłodnością lub powikłaniami ciąży¹⁰.

Leczenie niepłodności związane z czynnością tarczycy

U osób z niedoczynnością tarczycy stwierdza się niedostateczną produkcję hormonów przez gruczoł tarczowy⁷. W takiej sytuacji w leczeniu stosuje się przyjmowane raz na dobę preparaty zawierające hormony tarczycy⁷. Właściwe leczenie pozwala unormować nieregularne miesiączkowanie u kobiet i nieprawidłowości dotyczące plemników czy też zaburzenia erekcji u mężczyzn, potencjalnie przywracając płodność¹.

U osób z nadczynnością tarczycy leczenie dostosowuje się do przyczyny zaburzenia (leczenie farmakologiczne, radiojod lub zabieg operacyjny)¹¹. U kobiet zastosowanie leczenia radiojodem przed ciążą zazwyczaj eliminuje konieczność stosowania leków przeciwtarczycowych. Po leczeniu radiojodem kobieta powinna odczekać 4–6 miesięcy przed próbą zajścia w ciążę¹². Mężczyźni leczeni radiojodem powinni odczekać 3–4 miesiące przed próbą zapłodnienia partnerki¹².

Uwaga: Kobiety z prawidłową czynnością tarczycy lub stężeniami TSH regulowanymi za pomocą leczenia, które nadal nie mogą zajść w ciążę, powinny skonsultować się ze specjalistą ds. leczenia niepłodności, aby uzyskać wskazówki na temat dodatkowego postępowania.

GL-NONE-00102

Data opracowania: February 2022